Sądy rejestrowe w całym kraju zasypywane są wnioskami od wspólników lub organów spółek o wykreślenie ich z Krajowego Rejestru Sądowego bez postępowania likwidacyjnego. Część z nich to podmioty de facto martwe: ani nie posiadające majątku, ani nie prowadzące działalności. Ale druga część to ci, którzy chcą wykorzystać nowe regulacje, by tanio pozbyć się problemu.Możliwości ku temu dała nowelizacja ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2014 r. poz. 1924). Na jej mocy 31 grudnia 2015 r. byt prawny straciły wszystkie spółki wpisane do obowiązującego przed laty Rejestru Handlowego B i nieprzerejestrowane do KRS. Nie ma jednak dokładnych danych, ile podmiotów w ten sposób zniknęło. Według szacunków Ministerstwa Sprawiedliwości sprzed dwóch lat było to ok. 100 tys. spółek i od 60 do 80 tys. stowarzyszeń czy fundacji. Przykładowo: By wzmocnić wiarygodność rejestru i tym samym pewność obrotu gospodarczego, wprowadzono także regulacje, które uławiają wykreślanie martwych spółek z KRS. Sąd rejestrowy może wszcząć postępowanie o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego wówczas, gdy spółka nie składa sprawozdań, a postępowania przymuszające i grzywny nie skutkują, lub np. gdy postępowanie upadłościowe nie może być przeprowadzone z uwagi na brak środków na pokrycie jego kosztu. W takich sytuacjach sąd po stwierdzeniu, że spółka nie prowadzi działalności ani nie posiada majątku, wykreśla ją z KRS.

Gdy likwidator wykona już wszelkie czynności likwidacyjne musi zgłosić do sądu wniosek o wykreślenie fundacji z rejestru. Przed tym jednak powinien złożyć do zatwierdzenia odpowiedniemu organowi fundacji swoje sprawozdanie z likwidacji zawierające także bilans zamknięcia likwidacji. Odpowiedni organ podejmuje w tym zakresie uchwałę zatwierdzającą, która stanowić będzie załącznik do wniosku o wykreślenie fundacji z rejestru.Wykreślenie fundacji to formalna utrata bytu prawnego i faktyczne jej rozwiązania dokonywane przez sąd rejestrowy. Do druku zgłoszeniowego wykreślenia fundacji, likwidator powinien załączyć: 1.bilans otwarcia likwidacji, 2.uchwałę o zatwierdzeniu bilansu zakończenia likwidacji wraz ze sprawozdaniem likwidacyjnym,3.potwierdzenie podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji fundacji, 4.dowód uiszczenia opłaty sądowej (opłata za wykreślenie fundacji z rejestru wynosi 300,00 zł). Likwidator powinien również pamiętać o konieczności zamknięcia fundacji pod kątem rachunkowo-księgowym. Z uwagi na zakres czynności procesu likwidacyjnego i odmienną praktykę orzeczniczą sądów, likwidacja fundacji jest procesem złożonym. Warto przed podjęciem decyzji o likwidacji zasięgnąć wiedzy prawnika, który pomoże przeprowadzić cały proces. W przypadku fundacji prowadzących działalność gospodarczą podjęcie decyzji o rozwiązaniu fundacji powinno zostać poprzedzone dogłębną analizą dot. ewentualnego spełnienia przesłanek upadłościowych. W przypadku bowiem niewypłacalności fundacji, jej zarząd powinien rozważyć złożenie wniosku upadłościowego. Brak jego złożenia może wiązać się z osobistą odpowiedzialnością zarządu za zobowiązania fundacji.

Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach „w razie osiągnięcia celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji, fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie. Jeżeli statut nie przewiduje likwidacji fundacji lub jego postanowienia w tym przedmiocie nie są wykonywane, właściwy organ nadzoru nad fundacjami zwraca się do sądu o likwidację fundacji”. Artykuł 13 ustawy stanowi, że organem nadzoru jest właściwy minister w stosunku do fundacji o zasięgu co najmniej wojewódzkim oraz właściwy starosta w przypadku fundacji działającej na terenie jednego powiatu.Dalsze przepisy art. 15 ustawy stanowią, że w wypadkach innych niż przewidziane w ust. 1 likwidacja fundacji może nastąpić tylko na mocy przepisu ustawy. Jeżeli statut fundacji nie określa przeznaczenia środków majątkowych pozostających po jej likwidacji, sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym fundacja służyła.Jak wynika z powyższego, w ustawie o fundacjach przewidziano dwa zdarzenia, których następstwem jest likwidacja fundacji: osiągnięcie celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub wyczerpanie środków finansowych i majątku fundacji. W doktrynie pojawia się czasem pogląd, że „aby fundacja przestała istnieć, musi wyczerpać absolutnie wszystko i nie mieć nawet wierzytelności u osób trzecich”. Przeważa jednak stanowisko, według którego likwidacja może nastąpić nie tylko w razie całkowitego wyczerpania środków finansowych i majątku, lecz także w wypadku, gdy zmniejszą się tak bardzo, że ciągłe (trwałe) realizowanie celów fundacji jest niemożliwe. W ustawie mówi się bowiem o wyczerpaniu, a nie o całkowitym wyczerpaniu środków finansowych i majątku fundacji.Celem postępowania likwidacyjnego jest zaspokojenie wierzycieli likwidowanego podmiotu. Niemożliwa jest zatem realizacja tego celu, gdy nie ma majątku, z którego można zaspokoić wierzycieli.

Podjęcie uchwały o likwidacji fundacji nie oznacza jeszcze utraty bytu prawnego fundacji. Uchwałę o likwidacji fundacji należy zgłosić do sądu rejestrowego. Dokonuje tego wybrany likwidator na odpowiednich drukach zgłoszeniowych. Do głównego druku zgłoszeniowego należy dołączyć: 1.uchwałę o likwidacji fundacji zawierającą wskazanie przyczyn likwidacyjnych, 2.uchwałę o wyborze likwidatora wraz z określeniem sposobu reprezentacji fundacji w czasie likwidacji, 3.zgodę likwidatora na objęcie funkcji wraz ze wskazaniem adresu do korespondencji, 4.uchwałę o przeznaczeniu majątku pozostałego po likwidacji fundacji, 5.dowód uiszczenia opłaty sądowej.Otwarcie likwidacji przez sąd podlega opłacie sądowej. Dla fundacji prowadzących działalność gospodarczą i zarejestrowanych w rejestrze przedsiębiorców krajowego rejestru sądowego opłata ta wynosi 350,00 zł. Fundacja wpisana jedynie do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, zobowiązana jest uiścić opłatę w niższej wysokości wynoszącej 150,00 zł.

Sprawozdanie likwidacyjne sporządza się na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Sprawozdanie to likwidatorzy następnie przedstawiają wspólnikom, którzy powinni je zatwierdzić uchwałą Zgromadzenia Wspólników tym samym zamykając likwidację spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Likwidatorzy ogłaszają zatwierdzone sprawozdanie likwidacyjne w siedzibie spółki. Jeżeli poprawnie zwołane przez likwidatorów Zgromadzenie Wspólników nie będzie mogło podjąć uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania likwidacyjnego z powodu braku kworum, uchwała ta nie będzie wymagana do ogłoszenia sprawozdania likwidacyjnego w siedzibie spółki oraz zgłoszenia zamknięcia likwidacji do sadu rejestrowego i wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców.Przy zatwierdzeniu sprawozdania likwidacyjnego wspólnicy powinni wyznaczyć osobę, której zostaną oddane na przechowanie księgi i dokumenty rozwiązanej spółki. W przypadku braku takiego wskazania, przechowawcę wyznaczy sąd rejestrowy.

Likwidatorów wskazuje się w zgłoszeniu o otwarcie likwidacji składanym w sądzie rejestrowym, o czym pisaliśmy w Kroku 1. Funkcje likwidatorów pełnią dawni członkowie zarządu likwidowanej spółki, których mandaty wygasają z momentem rozwiązania spółki. Na mocy uchwały wspólników na to stanowisko mogą zostać powołane osoby spoza grona dawnych członków zarządu. Pełnienie funkcji likwidatora, poza zakresem kompetencji, nie odbiega zbytnio od pełnienia funkcji w zarządzie spółki. Z tego powodu zasada zgodnie z którą, interesy spółki kończą osoby, które wcześniej je prowadziły ma sens i sprawdza się w przypadkach braku konfliktów wspólników. Likwidatorzy uprawnieni są do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji.Wymogi dla osób chcących zostać likwidatorami są takie same jak dla członków zarządu. Mogą nimi być tylko osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, które nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za określone przestępstwa gospodarcze.Tak samo jak w przypadku członków zarządu, za pełnienie funkcji likwidatora co do zasady należne jest wynagrodzenie, które może być wypłacane przez spółkę na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników, umowy o pracę, czy umowy zlecenia (kontrakt menadżerski).Likwidator ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki tak samo jak członek zarządu. W przypadku, w którym egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiadać będą swoim majątkiem solidarnie wszyscy likwidatorzy. Z odpowiedzialności tej mogą się zwolnić tylko jeżeli wykażą, że we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie spółki, lub że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy likwidatorów, czy też, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody.

Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest naturalną czynnością spotykaną w obrocie gospodarczym. Często jest ona skutkiem działań prowadzących do restrukturyzacji grup kapitałowych, czy zmiany formy prawnej prowadzonej działalności. Ze względu sformalizowany charakter i wieloetapowość procesu likwidacji sp. z o.o. konieczne jest ścisłe przestrzeganie regulujących go zasad, zapewniających jego powodzenie i sprawne przeprowadzenie. Poniższy artykuł będzie kompleksowym opisem procedury likwidacji spółki z o.o. od rozwiązania spółki, przez czynności likwidacyjne, aż do momentu wykreślenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Likwidacja spółki z o.o. trwa co najmniej 6 miesięcy od dnia opublikowania w MSiG ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Na czas trwania ma wpływ sytuacja spółki, ilość spraw do zamknięcia czy majątek do spieniężenia. Nie bez znaczenia jest też czas oczekiwania na wykreślenie spółki z KRS. Zatem należy przygotować się, że likwidacja potrwa przynajmniej 8 miesięcy.

Likwidację można rozpocząć pod warunkiem, że wystąpiła jedna z przyczyn umożliwiających rozwiązanie spółki. Likwidacja spółki rozpoczyna się uchwałą wspólników o rozwiązaniu spółki. Warto zwrócić uwagę na jej szczególną formę – akt notarialny. W powyższej lub osobnej uchwale należy również wskazać likwidatorów, którymi co do zasady są członkowie zarządu spółki z o.o. Można jednak, w umowie spółki lub uchwale wspólników o rozwiązaniu spółki, inaczej uregulować tę kwestię. Zdarza się również, że likwidatorów powołuje sąd. Zgodnie z art. 277 Kodeksu spółek handlowych, do sądu rejestrowego należy zgłosić: otwarcie likwidacji; nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy; sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów; wszelkie zmiany w tym zakresie, nawet jeśli nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Jest to pierwsza czynność, którą musi wykonać likwidator. Kolejnym krokiem jest ogłoszenie otwarcia likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym przez likwidatorów, wzywając jednocześnie wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia. Etap następny rozpoczyna czynności, które zmierzają bezpośrednio do likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji, który składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej. Likwidatorzy powinni również: zakończyć interesy bieżące spółki; ściągnąć wierzytelności; wypełnić zobowiązania; upłynnić majątek spółki. Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia likwidacji. Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (sprawozdanie likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. O rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk powinien zawiadomić również właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego. Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Pierwszym kosztem związanym z likwidacją jest koszt notariusza za sporządzenie w formie aktu notarialnego protokołu posiedzenia Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, które podejmuje uchwałę o rozpoczęciu likwidacji spółki. Taka uchwała najczęściej rozpoczyna proces likwidacji. Do tego doliczyć trzeba koszty wypisów aktów notarialnych z uchwałą potrzebnych likwidatorom w dalszych etapach likwidacji. Otwarcie likwidacji trzeba zgłosić w sądzie rejestrowym. Opłata od tego wniosku to 250 złotych. Do tego trzeba doliczyć koszt opłaty za ogłoszenie, w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji – koszt ten to 100 zł. Kolejny koszt związany jest z ogłoszeniem w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zawierającym wezwanie wierzycieli spółki do zgłaszania swoich wierzytelności. Po przeprowadzeniu likwidacji trzeba zgłosić do sądu rejestrowego wniosek o jej wykreślenie. Jeśli w trakcie likwidacji spółki będziecie korzystali z pomocy profesjonalnego wsparcia do kosztów doliczyć należy także: koszty obsługi księgowej procesu likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz koszty obsługi prawnej procesu likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Podsumowując spis kosztów przy likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest następujący: opłaty notarialne – ok. 1.000 złotych (bez opłaty dla spółek S24); opłaty sądowe (w tym opłata za ogłoszenia w MSiG ogłoszeń o otwarciu likwidacji spółki i jej wykreśleniu) – 750 złotych; opłata za ogłoszenie w MSiG wezwania wierzycieli – ok. 300 złotych; obsługa księgowa procesu likwidacji – ok. 1.000 złotych; wynagrodzenie kancelarii – ok. 3.000 złotych.